W poprzednich wpisach przybliżyliśmy pojęcie przedsiębiorcy oraz firmy (patrz: Przedsiębiorca – kim jest w świetle prawa?), a także pojęcie i rodzaje przedsiębiorców według prawa unijnego (patrz: Przedsiębiorca w rozumieniu prawa unijnego – jakie występują rodzaje przedsiębiorców?). Kolejnym zagadnieniem, które możemy napotkać w codziennym życiu jest pojęcie kary umownej.
Czym jest kara umowna?
Instytucja kary umownej została uregulowana w kodeksie cywilnym, gdzie wskazano, że w umowie można zastrzec, że naprawienie szkody, która wynika z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego, nastąpi przez zapłatę określonej sumy. Jest ona więc pewnego rodzaju odszkodowaniem, które przysługuje wierzycielowi w sytuacji, gdy dłużnik nie wykona lub wykona niewłaściwie zawarte w umowie zobowiązanie. Ma ona być czynnikiem, który mobilizuje stronę zobowiązaną w umowie do dokonania określonej czynności.
Jakie są ograniczenia w stosowaniu kary umownej?
Zgodnie z kodeksem cywilnym, zastosowanie kary umownej dopuszczalne jest tylko w przypadku zobowiązań niepieniężnych. Co to oznacza? Za przykład może nam posłużyć umowa o dzieło, w której można zastrzec, że w przypadku opóźnienia w wykonaniu czynności, która jest przedmiotem danej umowy, na przykład pomalowanie ścian (zobowiązanie niepieniężne), przyjmujący zamówienie będzie musiał zapłacić zamawiającemu określoną karę.
Jak określić wysokość kary umownej?
Wysokość kary umownej określana jest przez strony w umowie. Istnieją jednak pewne ograniczenia i zasady jej miarkowania. Przede wszystkim, w sytuacji, gdy zobowiązanie zostało w pewnej części wykonane, na przykład w 50 %, można żądać obniżenia wysokości kary odpowiednio do spełnionego świadczenia. Tak samo jest w przypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana. Co to oznacza? Przyjmuje się, że dzieje się tak, gdy wysokość kary jest niewspółmierna z wartością danego zobowiązania.
Jaki jest wpływ szkody wierzyciela na zapłatę kary umownej?
Zgodnie z przepisami, ten, który nie wykona lub nienależycie wykona wynikający z umowy obowiązek, zobowiązany jest do zapłaty kary bez względu na powstanie szkody. Co to oznacza? Załóżmy, że doszło do opóźnienia w wykonaniu zlecenia, ale nie wpłynęło to w żaden sposób na sytuację zleceniodawcy i nie poniósł on w związku z tym szkody. W tej sytuacji, zleceniobiorca mimo wszystko zmuszony jest do zapłaty kary.
Prawo przewiduje także inne instytucje, które są zbliżone do kary umownej. Typowym przykładem jest przepis prawa telekomunikacyjnego. Na abonenta, czyli stronę umowy zobowiązaną do świadczenia pieniężnego, może zostać nałożona kara za przedterminowe rozwiązanie umowy. Wysokość tego odszkodowania nie jest jednak dowolna. Zgodnie z przepisami, nie może przekroczyć wartości ulgi, która została udzielona abonentowi przy zawieraniu umowy okresowej, przy czym pomniejszona zostaje także o wartość za okres rzeczywistego obowiązywania umowy. Warto wiedzieć jednak, że nie jest to kara umowna w rozumieniu kodeksu cywilnego.
Pamiętajmy:
-
kara umowna jest pewnego rodzaju odszkodowaniem za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania niepieniężnego,
-
kara umowna pełni głównie funkcję mobilizującą daną stronę umowy do wykonania ciążącego na niej zobowiązania,
-
obowiązek zapłaty kary umownej ciąży na zobowiązanej stronie umowy bez względu na powstanie po stronie wierzyciela szkody,
-
wysokość kary umownej określana jest przez strony umowy, jednak istnieją pewne ograniczenia i zasady jej miarkowania.
Już wkrótce w kolejnym artykule: Działalność gospodarcza – zasady jej podejmowania i wykonywania.
