W przypadku uznania przez sąd klauzul umowy kredytu hipotecznego we frankach szwajcarskich za niedozwolone (o tym jakie klauzule uznawane są za niedozwolone pisaliśmy w artykułach Klauzula indeksacyjna, Klauzula zmiennego oprocentowania, Klauzula ubezpieczenia niskiego wkładu, Klauzula podwyższonej marży do czasu wpisu hipoteki), czego skutkiem jest ich eliminacja, mamy do czynienia niewątpliwe z powstaniem braku w umowie. Wysokość zobowiązań stron została bowiem powiązana z kursem waluty obcej, przy czym sposób wyznaczania tego kursu został narzucony przez banki w sposób prowadzący do pokrzywdzenia konsumentów. Tego typu postanowienie umowne jest nieważne (albo co najmniej bezskuteczne) i koniecznym jest ustalenie jak wpływa to na ważność i treść pozostałej części umowy – z czym obecnie próbują poradzić sobie sądy.
Możliwości są trzy:
- cała umowa jest nieważna, bowiem:
- strony nie zawarłyby takiej umowy bez zapewnienia skutecznego mechanizmu waloryzacji, bądź
- uznana jest za sprzeczną z ustawą na podstawie art. 58 k.c.;
- umowa jest ważna, ale w miejsce bezskutecznych zapisów indeksacyjnych na drodze sądowej wprowadza się inny mechanizm waloryzacji w oparciu o zasady współżycia społecznego;
- umowa jest ważna, ale w miejsce nieważnych lub bezskutecznych postanowień waloryzacyjnych nie wchodzi żaden inny zapis.
NIEWAŻNOŚĆ UMOWY
Pierwsze rozwiązanie, a więc upadek całej umowy, wydaje się rozwiązaniem prawidłowym. Argumentuję się to tym, iż wyeliminowanie z umowy mechanizmu waloryzacji powoduje, że uzasadnione jest przekonanie, że strony nie zawarłyby takiej umowy bez tego postanowienia, a więc umowa w całości powinna być uznana za nieważną. Powoli też za takim rozwiązaniem opowiadają się sądy – tak jak w np. wyrok SA w Białymstoku z dnia 17 stycznia 2018 r. (I ACa 674/17), wyrok SA w Katowicach z dnia 19 stycznia 2018 r. (I ACa 632/17), wyrok SR dla Warszawy-Woli z dnia 25 stycznia 2017 r. (I C 1750/16) oraz wyrok SO dla Warszawy-Pragi z dnia 2 grudnia 2016 r. (III C 75/16). W takim przypadku strony zobowiązane są do wzajemnego zwrotu otrzymanych świadczeń – bank do całości wpłaconych kwot, natomiast kredytobiorca do kwoty otrzymanego kredytu.
ZASTĄPIENIE KLAUZULI NIEDOZOWLONEJ INNYM MECHANIZMEM
Drugie potencjalne rozwiązanie jest znacznie bardziej kontrowersyjne i nie popierane w doktrynie. Zakłada ono, że po eliminacji klauzuli waloryzacyjnej w umowie kredytowej powstaje luka dotycząca ustalenia miernika waloryzacji, która musi zostać wypełniona. Ponieważ zaś w polskim prawie brak jest przepisów w odniesieniu do klauzul waloryzacyjnych, to uzupełnienie tej luki musi się odbyć na zasadzie odwołania się do zasad współżycia społecznego, a więc do zasad słuszności – i tu ew. można by wskazać kurs średni NBP jako podstawę – jest to bowiem kurs niezależny od decyzji banków, a jednocześnie oparty na kursach rynkowych.
ODFRANKOWIENIE
Trzecie rozwiązanie – utrzymujące w mocy umowę, lecz pozbawiające skuteczności całą klauzulę waloryzacyjną, skutkuje tym, że umowa kredytowa stałaby się umową pozbawioną powiązania z kursem waluty obcej, natomiast zachowałaby swoją moc w pozostałym zakresie, a więc przede wszystkim co do wysokości oprocentowania i zasad spłaty kredytu. Rozwiązanie takie wydaje się najbardziej pożądane, jeżeli z wnioskiem występuje konsument. Również sądy podzielają ten pogląd jak np. wyrok SO w Łodzi z dnia 21 maja 2018 r. (I C 620/17), wyrok SO w Warszawie z dnia 16 października 2017 r. (XXV C 1732/16) czy wyrok SR dla Wrocławia-Śródmieścia z dnia 19 lipca 2016 r. (VIII C 2064/15). Skutkiem powyższego jest konieczność zwrotu przez bank dokonanych nadpłat wynikających z przeliczeń walutowych oraz tzw. „odfrankowienie” kredytu czyli przeliczenie od początku w złotych polskich.
Masz kredyt frankowy? Daj sobie pomóc!
Pierwszym krokiem podejmowanym przez naszą Kancelarię w sprawach kredytów frankowych jest prawna analiza umowy kredytowej, podczas której badamy, czy w treści umowy zawartej przez naszego klienta występują niedozwolone postanowienia umowne, a także jakich praw i obowiązków one dotyczą. Następnie przedstawiamy możliwości jakie obecnie istnieją w walce z bankowym bezprawiem.
